พระสุนทรีวาณี วัดสุทัศนเทพวราราม ขนาดหน้าตัก 1.5 นิ้ว สูง 3
นิ้ว ผิวหิ้ง เป็นพระเทหล่อในยุคสมเด็จพระสังฆราชแพ จะอยู่ด้านบนของครอบน้ำพระพุทธมนต์ อ้างอิงจากห้องจัดแสดงในตู้ครอบน้ำมนต์ส่วนพระองค์ของสมเด็จพระสังฆราชแพ ในพิพิธภัณฑ์สมเด็จพระสังฆราชแพ ที่วัดสุทัศน์ฯ
ประวัติพระสุนทรีวาณีนี้ถือกำเนิดและจัดสร้างโดย สมเด็จพระวันรัตน
(แดง) อดีตเจ้าอาวาสวัดสุทัศนเทพวราราม รูปที่ ๓ และผู้สร้างวัดโพธินิมิตร
ท่านดำริขึ้นจากคาถาบทหนึ่งในหนังสือคัมภีร์สัททาวิเศษ ฎีกาสัททสาร ๑ สุโพทาลังการ
๑ สมเด็จพระวันรัตน (แดง) ท่านพอใจในเนื้อความในคาถานี้มาก
จึงได้ดำริทำขึ้นเพื่อเป็นที่สักการะบูชาพระธรรมกาย โดยท่านให้หมื่นศิริสังกาศ
เจ้ากรม (แดง) มาเขียนเป็นภาพ แล้วเข้ากรอบเป็นลับแลตั้งไว้บูชา เมื่อคราวสมเด็จพระวันรัตนท่านอาพาธ พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงเสด็จพระราชดำเนินมาเยี่ยม
ทรงทอดพระเนตรเห็นตรัสถามว่ารูปอะไร สมเด็จพระวันรัตนท่านทูลว่ารูปวาณี
แต่มิได้ตรัสซักไซ้ประการใดต่อไป เห็นจะเป็นด้วยทรงเกรงใจว่าท่านกำลังอาพาธอยู่ เมื่อสมเด็จพระวันรัตนท่านถึงแก่มรณะภาพแล้ว
กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจมายืมรูปเขียนพระสุนทรีวาณี ไปถ่ายทำแบบตีพิมพ์จำหน่าย
เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงทอดพระเนตรเห็นแบบตีพิมพ์ คงจะระลึกได้
จึงโปรดเกล้า ฯ ให้กรมสมมตอมรพันธ์ไปสอบถาม และให้นำรูปต้นแบบมาถวายทอดพระเนตร
เมื่อทรงทอดพระเนตรเห็นรูปสุนทรีวาณี
ต้องพระราชหฤทัยในพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงเป็นอันมาก จนถึงทรงพระราชดำริจะทำประกอบกับแผ่นศิลาจารึก
ประดิษฐานไว้ที่โรงเรียนวัดเบญจมบพิตร โดยให้สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ
เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์เขียนแบบ และทรงรำพึงว่า เธอเป็นผู้นั่งอยู่ในหัวใจฉันเสียแล้ว ดูประหนึ่งจะทรงพระราชดำริให้เป็นที่ระลึกถึงสมเด็จพระวันรัตน
(แดง) ด้วย
ภาพสุนทรีวาณีนี้เป็นเหตุให้พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงพระราชวิจารณ์
เรื่องเทียบลัทธิพระพุทธศาสนาฝ่ายมหายานกับหินยานว่า ฉันเข้าใจว่ารูปที่สมเด็จพระวันรัตนเขียนมาจากคัมภีร์ใดคัมภีร์หนึ่งนั้น
จะเป็นมหายานแปลง เช่น สัมพุทเธ หายากมาก
|